İrlanda Patates Kıtlığı, tarihin en acı ve yıkıcı açlık felaketlerinden biri Büyük Kıtlık olarak kayıtlara geçmiştir. 1845-1852 yılları arasında İrlanda’yı sarsan bu felaket, ülkenin ana besin kaynağı olan patates tarlalarını etkileyen Phytophthora infestans adlı bir mantarın sebep olduğu bir zararlı salgınıyla başladı. Mantar, patates bitkilerini hızla yok ederek ülkenin patates ürününü büyük ölçüde tahrip etti ve ardından kıtlık başladı. İrlanda’daki nüfusun büyük bir bölümü, patatesin temel bir besin kaynağı olmasından dolayı bu salgından etkilendi. Bu kıtlık döneminde yaklaşık bir milyon insan açlıktan öldü ve bir milyonun üzerinde insan ülkeden göç etmek zorunda kaldı.
Kıtlık sırasında yaşanan trajedi, sadece açlıkla sınırlı kalmadı; beraberinde hastalık, yoksulluk ve sosyal çöküntü getirdi. Toplumda salgın hastalıkların yayılmasına zemin hazırladı ve sağlık koşulları ciddi şekilde kötüleşti. Bu süreç, İrlanda’nın demografik yapısını derinden etkiledi; milyonlarca insanın hayatını kaybetmesi ve bir o kadarının ülkeden ayrılması, İrlanda’nın tarihini ve kültürel yapısını kalıcı olarak değiştirdi.
İrlanda Patates Kıtlığı Sebepleri
Patates Kıtlığı yaşanmasının temel sebepleri arasında Phytophthora infestans adı verilen mantarın neden olduğu patates zararlısı salgını yer alır. Bu mantar, 1840’larda İrlanda’nın patates tarlalarını etkileyerek büyük bir tahribata yol açtı. Patates bitkilerini hızla yok eden bu mantar, patates mahsulünü büyük ölçüde tahrip etti ve ülke genelinde kıtlığa neden oldu. Patates, o dönemde İrlanda’nın ana besin kaynağıydı ve nüfusun büyük bir kısmı patates ürününe dayalıydı. Bu nedenle, mantarın patates mahsulüne verdiği zarar, ülkedeki insanları doğrudan etkiledi. Mantarın yayılmasıyla birlikte patatesler çürümeye başladı ve bu durum patates kıtlığına yol açtı.
Sultan Abdulmecid
Osmanlı İmparatorluğu’nun İrlanda Yardımı
Osmanlı padişahı Sultan Abdülmecid, kendisine herhangi bir talep gelmemesine rağmen İrlanda’ya 10.000 pound bağış yapmaya karar verdi. Bu, Osmanlılara dünya çapında cömertlik şöhreti kazandıran bir jestti. O zamanlar Büyük Britanya dünyanın en zengin ülkesi olmasına rağmen Kraliçe Victoria, tebaası İrlandalılara karşı Sultan kadar cömert değildi ve kıtlığın pençesindeki İrlanda’ya yalnızca 2.000 pound vermişti. Üstelik Londra, itibarını korumak amacıyla Osmanlı hükümetinden meblağın 1.000 pounda düşürülmesini istedi. Padişah daha sonra 1000 poundun yanı sıra yiyecek, ilaç ve tohumla dolu üç yelkenli gönderdi.
Droghoda Belediyesi’nin Astığı Şükran Plaketi
O zamanlar İrlanda Büyük Britanya’nın kolonisiydi. İngiliz hükümeti, Osmanlı yardım gemilerinin Dublin limanı yakınlarına yanaşmasına izin vermedi. Gemiler daha sonra 30 mil uzakta bulunan Drogheda limanına yanaşarak yükü oraya bıraktı. Osmanlı hükümetinin 4.000 kilometre uzaklıktaki fakir bir ülkeye ve kendi dininden bile olmayan insanlara yardım eli uzatması eşi benzeri görülmemiş bir cömertlik iken, İngiliz hükümetinin bu konuda yardım eli uzatması da şaşırtıcı derecede şaşırtıcıdır. Kendi egemenliği altındaki bir ülkeye yapılan yardımları engelledi.
Osmanlı İmparatorluğu İrlanda Bağışı
Mektupta Yazanlar;
İrlanda soyluları ve halkı olarak, aşağıda imzası bulunan bizler, Majestelerinin [Sultan Abdülmecid] İrlanda’nın acı çeken ve kederli halkına gösterdiği cömert hayırseverliğe ve ilgiye en derin şükranlarımızı sunuyoruz ve biz İrlanda halkının ihtiyaçlarının karşılanması ve acılarının dindirilmesi amacıyla gönderilen 1.000 poundluk cömert bağışından dolayı kendisine teşekkür ediyorum.
İrlanda soylularından ve halkından Osmanlı Padişahına yazılan takdir mektubu bugün Topkapı Sarayı arşivindedir.
İrlanda Büyük Kıtlık Felaketinde Kaç Kişi Öldü?
Büyük Kıtlık sırasında hastalıktan ya da açlıktan kaç kişinin öldüğüne dair değerlendirmeler 1.000.000 civarındadır. Bu, kıtlıktan kaçmak için yapılan göçle birlikte İrlanda’nın nüfusunu önemli ölçüde azalttı. Aynı zamanda İrlanda siyaseti üzerinde de devrimci bir etki yarattı ve İrlandalı milliyetçiler için belirleyici bir an haline geldi. Kıtlık aynı zamanda Daniel O’Connell’in parlamentodan ayrılmasının da arka planını oluşturdu. Zaten ciddi bir şekilde hastaydı, Şubat 1847’de Avam Kamarası’na İrlanda’ya cömert davranması için yalvardı. Üç ay sonra Roma’ya giderken öldü.
